YILDIZ SARAYI-YAVERAN KÖŞKÜ

Uzunca bir aradan sonra merhaba!

Şubat ayının sonunda yayınladığım Yıldız Sarayı yazısının 1. bölümünden sonra tüm Dünya'yı ve ülkemizi etkisi altına alan Koronavirüs (Covid-19) sebebiyle yazılarıma ara verdim.

Bu süreçte elbette Dini ve Milli Bayramları ve kandilleri tebrik için paylaşım yaptım.

Fakat herkesin ev karantinası yaşadığı günlerde gezi yazısı yazmak bana çok mantıklı gelmedi.

Bu sebepten gezi yazılarıma ara verdim.

Sonra Haziran ayında seyahat yasakları kalkınca, eşimle memleketimiz Kastamonu'ya gittik.

Orada uzun bir süre kaldık, yine gezi yazısı yazmaya fırsatım olmadı.

İstanbul'a döndükten sonra yemek bloğum Muhterem'le Afiyetle'ye ağırlık verdim.

Burayı güncellemek hep aklımdaydı fakat gezi yazısı yazmak, özellikle tarihi bir yere ait yazı yazmak çok büyük bir sorumluluk istiyor.

Doğru kaynaklardan bilgileri bir araya getirmek, resimleri düzenlemek gibi işlemler çok vakit alıyor. 

Bugün-yarın derken yine uzun bir zaman geçti.

Bundan sonra İnşaAllah daha sık güncelleme yaparak, düzenlenmeyi bekleyen onlarca yazıyı yayınlamayı başarırım.

Nerede kalmıştık?

Yıldız Sarayı yazı dizisinin 1. Bölümünde saray hakkında genel bilgiler verip, nasıl gidileceğini yazmıştım.

Bu arada;

Saray restorasyonda olduğu için halen kapalı, ben geziyi Temmuz 2013 tarihinde gerçekleştirmiştim.

Bu bölümde, Sarayın avlusuna girince göze çarpan önemli yapılardan birisi olan Yaveran Köşkü, Çit Kasrı, Has Bahçe, Ada Köşkü'ne ait resimler olacak.

Yaveran Köşkü;

Büyük Mabeyn’in önündeki dikdörtgen biçimli formel bahçenin kuzeyini Çit Kasrı, doğusunu ise Yaveran Dairesi sınırlamaktadır.

Yâverlerin yanı sıra telgrafhane ve şifrehanenin bulunduğu “art nouveau” stilindeki yapı II. Abdülhamid’in baş mimarı Raimondo d’Aronco tarafından inşa edilmiştir. 

Bu çift kapılı yapı grubunun sol başında padişahın ve haremin güvenliğinden sorumlu tüfekçibaşının nöbet odası vardır.

Giriş kapısında "İslam Tarih, Sanat ve Kültür Merkezi" yazan yapı, İslam İşbirliği Teşkilatı’na tahsis edilmiş. 

Uzun ve etkileyici görünümlü Yaveran Dairesi, yaverler ve saraydaki üst rütbeli subayların çalışma mekânı olarak kullanılmış. 

Valide Sultan kapısının tam karşısında yer alan sıra sıra odalardan oluşan bu iki katlı yapı II. Abdülhamid döneminde inşa edildi. Birinci avluda II. Abdülaziz’in inşa ettirdiği Büyük Mabeyn Köşkü’ne komşu olup, o yapıda izlenen gösterişten uzak daha sade bir anlayışla mimar Raimondo D’Aronco önderliğinde inşa edildi. Oldukça sade, art nouveau stilinde bezemeleri görülen yapı, yaverler ve saraydaki üst rütbeli çalışanlar için tahsis edilmiştir. Ancak II. Abdülaziz döneminde görülen anıtsallığın II. Abdülhamid döneminde terk edildiği açıktır. Osmanlı Saray anlayışının temelinde yatan geleneksel tutuma yakın bir mesafededir.

Yaveran Daireleri tek bir bina gibi gözükse de yan yana farklı gruplara hizmet eden odaları içerir. Örneğin, sol başta padişahın ve haremin güvenliğinden sorumlu tüfekçibaşının nöbet odası, güneye doğru gittikçe hünkâr mutfağı, silah müzesi, silahhane, arabacılar koğuşu gibi farklı birimlere hizmet eden odalar yer almaktadır.

Yaveran Dairesi ya da Köşkü, aradaki nöbetçi odası ile birlikte Harem İç Kapısı’na kadar uzanır.

Yaveran Köşkünün kapısında;

"Yaveran Köşkü, Sultan II. Abdülhamid tarafından yaptırılmıştır.

Yaverler ve Saraydaki üst rütbeli subayların çalışma mekanı olarak kullanılmıştır" yazan bir tabela var.

Ayrıca, Yaveran Köşkünün önünde Yıldız Sarayının yapılarını gösteren bir kroki bulunuyor.

Sarayı gezmek isteyen ziyaretçiler için oldukça faydalı bir çalışma olmuş.
Yıldız Sarayının yapıları farklı kurumlara ait, bunlar krokide farklı renklerle belirtilmiş.
Koyu Pembe: Kültür ve Turizm Bakanlığına Ait Binalar
Yeşil: Yıldız Teknik Üniversitesine Tahsisli Binalar
Sarı: Milli Saraylar ve T.B.M.M Tahsisli Binalar
Açık Pembe;  IRCICA (İslam Tarihi Kültür Araştırma Merkezi) tahsis edilmiş binalar.
Mor: İ.B.B. Şehir Müzesi

Lacivert; Hamidiye Camii

Yaveran köşkünün bir ucu Harem iç kapısının önüne kadar uzanmaktadır.

Bu kapıdan geçilerek ulaşılan yapılar, Yıldız Üniversitesi gibi farklı kurumlara tahsis edildiği için ziyaretçilerin içeri girmesi yasak.

Çit Kasrı;

Büyük Mabeyn Köşkü yanında yer alan Çit Kasrı, Sultan Abdülaziz döneminde inşa edilen yapılardan bir diğeridir. 

Sultan Abdulaziz döneminde elçilerin ağırlanmasında ve yüksek düzeydeki yöneticilerin toplantı salonu olarak düzenlenmiştir. Tek katlı kargir bina 60 metre uzunluğunda ve 10 metre genişliğindedir. Köşkün ön kapısındaki camekanlı girişten içeriye geçilmektedir. Bu girişin sağında bir odaya ve bu odadan kasrın salonuna, solunda ise iç içe beş odaya girilmektedir. Tek katlı basit ve gösterişsiz bir bina olarak tasarlanmış olup içerisi daha karmaşık bir plana sahiptir. 

Birbiri içinden geçilen zincirleme salonlardan oluşan yapının Doğu ucunda büyük bir toplantı salonu, kabul salonu ve bu salonları Harem Dairesi’ne bağlayan geçiş alanları vardır. 

Kasrın büyük boyuttaki kapı ve pencereler ile dışarı açılması, Fransız saray komplekslerindeki küçük köşkleri anımsatır. 

1877/78 tarihli Türk-Rus Savaşı ve 1897 yılında gerçekleşen Türk-Yunan Savaşı, kasrın büyük toplantı salonunda kurulan karargahtan idare edilmiştir.

Günümüzde İslam Konferansı Teşkilatı'na (İKT) bağlı olan IRCICA yani İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi tarafından kullanılmaktadır.

Harem iç kapısından geçmek ve oradaki yapıları görmek yasak olduğu için bahçenin diğer yanında bulunan kısma geçtim.

Bir kısmı iç bahçe tarafına bakan bu bina, Güzel Sanatlar Galerisi olarak kullanılıyor.

Bu binanın içinde İstanbul Büyükşehir Belediyesi Şehir Müzesi bulunuyor.

Saray, Has Bahçe adıyla bilinen, Harem daireleri önünden başlayarak Cihannüma Köşküne kadar uzanan bir iç bahçeye sahiptir. 

Sultan II. Abdülhamid, yalnız kendisine ve aile üyelerine ait olan iç bahçede birçok limonluk ve kış bahçeleri yaptırmış. 

Bu bahçede değişik yerlere inşa edilmiş birbirinden bağımsız küçük dinlenme köşkleri (Ada, Kameriye, Cihannüma) ve doğal nehir görünümünde kaskat ve şelalelerle süslenmiş bir de havuz bulunmaktadır.

Bahçenin bu kısmında, 12 metre uzunluğunda bir süs havuzu var.

Adının havuz olmasına bakmayın, içinde bir zamanlar sandalla gezilebiliyormuş.

Benim gittiğim günlerde içinde hiç su yoktu.

Havuz, bahçenin bu kısmında nehir gibi kıvrılarak, o bölgeyi dolaşacak şekilde inşa edilmiş.

Ada Köşkü;

Havuzun çevresinde dolaştığı küçük bir ada üzerinde bulunan Ada Köşkü daha çok dinlenme maksadıyla yapılmış.

Son yıllarda Trt de yayınlanan "Payitaht Abdulhamid" dizisi için hazırlanan sette bu köşke de yer verilmiş.

Bahçe çekimlerinde bu köşk sık sık görülmektedir.

Not;

Payitaht Abdülhamid dizisi İzmit'te Seka Film Platosunda, Yıldız Sarayının bazı kısımlarının birebir hazırlandığı setlerde çekilmektedir.

Ada Köşkünün hemen yan tarafında Cihannüma Köşkü bulunuyor.

Köşk kilitli olduğu için bir görevlinin refakatinde geziyorsunuz.

Bir sonraki bölümde Cihannüma köşkünün içinden çektiğim resimleri yayınlayacağım.

Bu yazıda faydalandığım kaynaklar;

https://islamansiklopedisi.org.tr/yildiz-sarayi

https://tr.wikipedia.org/wiki/%C3%87it_Kasr%C4%B1

https://www.beyaztarih.com/resimlerle-tarih/detay/9-maddede-yildiz-sarayi

https://archive.vn/20121221160632/http://harika.istanbul.gov.tr/Default.aspx

3. bölümde görüşmek üzere...